ผลของกากมันสำปะหลังในสูตรอาหารต่อกระบวนการอัดเม็ด คุณภาพเม็ดอาหารและ

สมรรถภาพการผลิตของสุกรระยะอนุบาล

Effect of Cassava Pulp Diet on Feed Pelleting Process, Pellet Quality and

Growth Performance in Weaning Pigs

-------------------------------------------------------------------

คำนำ

อุตสาหกรรมแป้งมันสำปะหลังเป็นอุตสาหกรรมที่เติบโตขึ้นอย่างต่อเนื่องตามสถานการณ์ของมัน

สำปะหลัง ผลพลอยได้จากการผลิตแป้งมันสำปะหลังอย่างหนึ่งคือ กากมันสำปะหลัง ซึ่งมีปริมาณแป้งเหลืออยู่

ค่อนข้างมาก ซึ่งมีคุณสมบัติเป็นแป้งที่ย่อยได้ง่าย จึงถูกพิจารณาให้นำมาใช้เป็นวัตถุดิบอาหารสัตว์ทดแทน

วัตถุดิบอาหารสัตว์กลุ่มพลังงานอื่นที่มีราคาสูงเพื่อลดต้นทุนค่าอาหารลงโดยเฉพาะอาหารลูกสุกร โดยกากมัน

สำปะหลังมีพลังงานใช้ประโยชน์ได้ในสุกรประมาณ 2,400–2,600 Kcal/Kg (เสกสม และคณะ, 2550) แต่

อย่างไรก็ตามกากมันสำปะหลัง มีลักษณะทางกายภาพคือฟ่าม ฟู เป็นฝุ่น มีเยื่อใยค่อนข้างสูงคือประมาณ 13-

21 %  โปรตีนประมาณ 1-2 เปอร์เซ็นต์เท่านั้น (Machin and Nyvold, 1992) โดย

ความฟ่ามของมันสำปะหลังมีค่าเฉลี่ยที่ 364 กรัมต่อลิตร และมีสัมประสิทธิ์ความแปรปรวนที่ 12.11 เปอร์เซ็นต์

 ซึ่งอาจมีผลระคายเคืองต่อระบบทางเดินหายใจและส่งผลกระทบต่อปริมาณอาหารที่

กินได้ของสุกร ตลอดจนสมรรถภาพการผลิตของสุกรอนุบาล ซึ่งระบบทางเดินอาหารยังทำงานได้ไม่สมบูรณ์ ใน

กรณีนี้กระบวนการอัดเม็ดอาหารเป็นแนวทางหนึ่งที่ช่วยลดความฟ่ามและเพิ่มความน่ากินให้กับอาหาร แต่การ

ใช้วัตถุที่มีเยื่อใยสูงอาจส่งผลต่อกระบวนการอัดเม็ดอาหาร คุณภาพของเม็ดอาหาร

อุปกรณ์และวิธีการ

การทดลองที่ 1 ศึกษาผลของกากมันสำปะหลังต่อกระบวนการอัดเม็ดและคุณภาพเม็ดอาหาร

การทดลองใช้อาหารทดลอง 2 สูตรคือ สูตรควบคุม (ไม่มีกากมันสำปะหลัง) และสูตรที่มีกากมัน

สำปะหลังระดับ 10 % มีองค์ประกอบดังแสดงใน Table 1 มาผ่านกระบวนการคลุกไอน้ำอัดเม็ด ด้วยเครื่อง

อัดเม็ด Model SZLH40 (Jiang Zhenghang, China) ที่อุณหภูมิคลุกไอน้ำ 70 องศาเซลเซียส รีดผ่านรูดายร์

ขนาด 3 มิลลิเมตร เมื่อสภาวะการผลิตคงที่สุ่มเก็บตัวอย่างเพื่อวัดความชื้นของอาหารผงเย็น (อาหารผงก่อนการ

คลุกไอน้ำ) อาหารผงร้อน (อาหารผงหลังการคลุกไอน้ำ) อาหารเม็ดร้อน (อาหารเม็ดที่รีดผ่านรูดายร์) และ

อาหารเม็ดเย็น (อาหารที่ผ่านกระบวนการทำให้แห้งและเย็น) และวัดอุณหภูมิของอาหารเม็ดร้อนและอาหารผง

ร้อน จากนั้นสุ่มเก็บตัวอย่างอาหารเม็ดเย็นเพื่อนำไปวิเคราะห์คุณภาพเม็ดอาหาร ประกอบด้วยความแข็งของเม็ด

อาหาร (hardness) ด้วย Kahl hardness tester (Model 21465, Reinbek, Germany) ความคงทนของเม็ด

อาหาร (pellet durability index; PDI) ตามวิธีของ ASAE (1987) และองค์ประกอบทางโภชนะของอาหารทดลอง

แต่ละสูตร (A.O.A.C, 1990) บันทึกข้อมูลระหว่างกระบวนการอัดเม็ด ได้แก่ อุณหภูมิคลุกไอน้ำ ความดันระหว่าง

คลุกไอน้ำ ปริมาณการผลิตต่อชั่วโมง กระแสไฟฟ้า ระยะเวลาการอัดเม็ด เพื่อนำมาคำนวณหาค่าพลังงานการ

อัดเม็ด โดยใช้สูตรดังนี้

E = Amp x Volt x 0.8 x 0.8 x 3

Ton/Hr x 1000

เมื่อ E คือ ค่าพลังงานที่ใช้ในการอัดเม็ดอาหาร (กิโลวัตต์-ชั่งโมงต่อตัน) Amp คือ ค่ากระแสไฟฟ้าที่ใช้ใน

การอัดเม็ด Volt คือ ค่าศักย์กระแสไฟฟ้าซึ่งในการทดลองนี้มีค่า 380 โวลต์ และ Ton/Hr คือ ค่ากำลังการผลิต

อาหารอัดเม็ด

การทดลองที่ 2 ศึกษาผลของกากมันสำปะหลังในรูปอาหารอัดเม็ด ต่อสมรรถภาพการผลิตของสุกร

ระยะอนุบาล

การทดลองใช้สุกรสามสายเลือด (LR x LW x D) คละเพศ จำนวน 128 ตัว อายุ 4 สัปดาห์ น้ำหนัก

เริ่มต้นเฉลี่ย 7.2 กิโลกรัม ใช้แผนการทดลองแบบ t-test โดยแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มการทดลอง กลุ่มละ 8 ซ้ำ แต่ละ

ซ้ำมี 8 ตัว เลี้ยงสุกรด้วยอาหารทดลอง (จากการทดลองที่ 1) ตามกลุ่มการทดลอง เป็นระยะเวลา 4 สัปดาห์ใน

โรงเรือนแบบปิด โดยให้สุกรได้รับน้ำและอาหารเต็มที่ ลูกสุกรทุกตัวได้รับวัคซีนมัยโคพลาสม่า ที่อายุ 5 สัปดาห์

และวัคซีนอหิวาห์สุกร ที่อายุ 6 สัปดาห์ ชั่งน้ำหนักอาหารที่กินทุกสัปดาห์และชั่งน้ำหนักตัวสุกรอีกครั้งเมื่อสิ้นสุด

การทดลอง เพื่อนำมาคำนวณอัตราการเจริญเติบโตต่อวัน ปริมาณอาหารที่กินต่อวัน ประสิทธิภาพการใช้อาหาร

และอัตราการตายของสุกร

การวิเคราะห์ทางสถิติ

ข้อมูลกระบวนการผลิตทั้งหมด ประกอบด้วย ค่าพลังงานการอัดเม็ด ค่าความแข็งของเม็ดอาหาร ค่า

ความคงทนของเม็ดอาหาร (การทดลองที่ 1) และอัตราการเจริญเติบโตต่อวัน ปริมาณอาหารที่กินต่อวัน

ประสิทธิภาพการใช้อาหาร และอัตราการตายของสุกร (การทดลองที่ 2) ถูกนำมาเปรียบเทียบค่าเฉลี่ยระหว่าง

กลุ่มการทดลอง ด้วยวิธี t-test ด้วยโปรแกรมสถิติสำเร็จรูป (SAS, 2003)
 

Ingredients                                                                    Level of cassava pulp (%)
                                                                                         0                       10

Corn                                                                                 32.4                  32.0

Cassava pulp                                                                      0                     10.0

Soybean meal (44% CP)                                                   15.0                 16.0

Hydrolyzed rice bran                                                         13.3                 13.3

Full fat soybean                                                                 10.0                 10.0

Fermented dehulled soybean meal                                       8.0                 10.6

Rice bran                                                                            6.7                    -

Wheat bran                                                                        6.7                    -

Meat and bone meal                                                           4.0                   4.0

Dicalciumphosphate                                                           0.8                   1.0

Limestone                                                                          0.6                   0.5

Salt                                                                                    0.2                   0.2

Molasses                                                                            1.3                   1.3

L-Lysine                                                                             0.1                   0.081

DL-Methionine                                                                   0.027               0.008

Vitamin-mineral premixes1                                                 0.2                   0.2

Total                                                                               100.0                100.0

Calculated nutrient composition (%)

Crude Protein                                                                  22.00                22.00

Crude fiber                                                                        4.03                  4.00

Fat                                                                                    5.63                  4.56

Ash                                                                                   6.17                  5.99

Metabolizable energy (kcal/kg)                                     3399.96             3399.91

Lysine                                                                               1.30                   1.30

Methionine                                                                        0.36                   0.36

Methionine + Cystine                                                        0.72                   0.72

Threonine                                                                         0.83                   0.84

Tryptophan                                                                      0.26                   0.26

Calcium                                                                            0.93                   0.97

Total phosphorus                                                             0.79                   0.69

Available phosphorus                                                        0.45                   0.45

1 This premix provided the following microelements: vitamin A, 4.00 MIU; vitamin D, 0.4 MIU; vitamin E, 15,000 IU; vitamin K, 1

g; vitamin B1, 0.5 g; vitamin B2, 2.0 g; vitamin B6, 1.0 g; vitamin B12, 0.01 g; pantothenic acid, 6 g; niacin, 12 g; biotin, 0.08 g;

selenium, 0.1 g; Fe, 40 g; Mn, 7.5 g; Zn, 40 g; Cu, 2.5 g; I, 0.5 g.

ผลการทดลองและวิจารณ์

กระบวนการอัดเม็ดและคุณภาพเม็ดอาหาร

จากการศึกษาพบว่าเมื่อมีการใช้กากมันสำปะหลังในสูตรอาหาร จะส่งผลให้ค่าพลังงานการอัดเม็ดสูง

กว่าอาหารสูตรควบคุมอย่างมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติ (P<0.01) โดยที่ค่าพลังงานการอัดเม็ดของสูตรควบคุมและ

สูตรที่มีกากมันสำปะหลัง 10% เท่ากับ 11.38 และ 16.162 กิโลวัตต์ชั่วโมงต่อตัน ตามลำดับ ทั้งนี้เนื่องจากกาก

มันสำปะหลังมีลักษณะทางกายภาพที่ฟ่าม เบา และมีปริมาณน้ำมันเป็นองค์ประกอบอยูน่ ้อย จึงต้องเสริมน้ำมัน

จากแหล่งอื่นเพื่อเพิ่มความน่ากินของอาหาร ส่งผลต่อการอัดเม็ดต้องการพลังงานกลจากมอเตอร์ในการขึ้นรูป

อัดเม็ดมาก และเมื่อนำตัวอย่างอาหารอัดเม็ดมาศึกษาคุณภาพของเม็ดอาหาร ประกอบด้วย ความแข็งของเม็ด

อาหารและความคงทนเม็ดอาหาร พบว่าไม่มีความแตกต่างกันทางสถิติของคุณภาพเม็ดอาหารระหว่างสูตร

ควบคุม และสูตรอาหารที่ใช้กากมันสำปะหลังที่ระดับ 10% โดยที่ความแข็งของเม็ดอาหารสูตรควบคุมและสูตร

กากมันสำปะหลัง 10% เท่ากับ 12.18 และ 12.15 ตามลำดับ ความคงทนของเม็ดอาหารสูตรควบคุม และสูตร

กากมันสำปะหลัง 10% เท่ากับ 96.23 และ 96.15 ตามลำดับ (Table 2)

Table 2 Effect of cassava pulp on pelleting characteristics and growth performance of weaning pigs

                                                                 Level of cassava pulp (%)                       P -value

                                                                        0                        10

Processing conditions

Hot mash temperature, C                           72.4                      72.4                          -

Hot pellet temperature, C                           79.2                      80.8                          -

Cool mash moisture, %                                 10.48                    10.16                        -

Hot mash moisture, %                                  12.31                    11.23                        -

Hot pellet moisture, %                                  12.26                     11.40                        -

Final pellet moisture content after cooling, % 10.14                    10.05                        -

Energy consumption, kWh/ton                     11.3 ± 0.12A         16.12 ± 0.20B        <0.0001

Pellet quality

Hardness, Kgforce                                         12.2 ± 0.05           12.2 ± 0.07              0.7014

Pellet durability index (PDI), %                       96.2 ± 0.11           96.2 ± 0.15             0.7090

Growth performance

ADG, g/day                                                  322 ± 10.4a          267 ±15.1b               0.0103

ADFI, g/day                                                 586 ± 20.7            540 ± 23.7                0.1664

FCR                                                            1.83 ± 0.05a 2.03 ± 0.04b 0.0110

Mortality rate, %                                                      0                        0                           -

a, b Means within a column having common superscript are significant different (P<0.05)

A, B Means within a column having common superscript are highly significant different (P<0.01)

kWh/t = Kilowatt-hour/ton

สมรรถภาพการผลิตของสุกรระยะอนุบาล

จากการศึกษาพบว่าปริมาณอาหารที่กินต่อวันของลูกสุกร ทั้งสองกลุ่มการทดลองไม่มีความแตกต่างกัน

ทางสถิติ โดยปริมาณอาหารที่กินต่อวันเฉลี่ยของกลุ่มควบคุมและกลุ่มที่ให้อาหารสูตรกากมันสำปะหลัง 10%

เท่ากับ 586 และ 540 กรัม ตามลำดับ แต่สุกรที่ได้รับอาหารสูตรกากมันสำปะหลัง 10% มีอัตราการเจริญเติบโต

ต่อวันต่ำกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) โดยสุกรกลุ่มควบคุมและสุกรที่ให้อาหารสูตรกาก

มันสำปะหลัง 10% มีอัตราการเจริญเติบโตต่อวันเฉลี่ยเท่ากับ 322 และ 267 กรัมต่อวัน ตามลำดับ ส่งผลต่อ

ประสิทธิภาพการใช้อาหารของสุกรที่ให้อาหารสูตรกากมันสำปะหลัง 10% มีประสิทธิภาพการใช้อาหารด้อยกว่า

สุกรกลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) โดยสุกรกลุ่มควบคุมและสุกรที่ให้อาหารสูตรกากมัน

สำปะหลัง 10% มีประสิทธิภาพการใช้อาหารเฉลี่ยเท่ากับ 1.83 และ 2.03 ตามลำดับ จากผลการศึกษาของ วริยา

และคณะ (2547) พบว่าสามารถใช้กากมันสำปะหลังผสมในสูตรอาหารสุกรอนุบาลได้สูงถึง 15% ในรูปอาหารผง

โดยไม่ส่งผลกระทบเชิงลบต่อสมรรถภาพการผลิตและอัตราการตายของสุกร แต่อย่างไรก็ตามระดับเยื่อใยใน

กากมันสำปะหลังอาจส่งผลกระทบต่อการย่อยของสุกร โดยเฉพาะเยื่อใยในกลุ่มคาร์โบไฮเดรตที่ไม่ใช่แป้ง เช่น

เซลลูโลส เฮมิเซลลูโลส เพกติน เบต้า-กลูแคน เพนโตซาน และไซแลน ซึ่งเยื่อใยเหล่านี้จะดูดน้ำเมื่อเข้าสู่ระบบ

ทางเดินอาหารของสัตว์ ทำให้เกิดสภาวะข้นหนืดและเข้าจับกับสารอาหาร ประกอบกับการทำงานของเอ็นไซม์

ของสุกรระยะนี้ยังทำงานได้ไม่เต็มที่ ส่งผลทำให้เอ็นไซม์จากตัวสัตว์ไม่สามารถย่อยและดูดซึมสารอาหารมาใช้

ประโยชน์ได้เต็มที่ (เสกสม และคณะ, 2550)

การพิจารณาใช้กากมันสำปะหลังในสูตรอาหารสัตว์นั้น ขึ้นอยู่กับราคาและสถานการณ์ของแหล่ง

วัตถุดิบโปรตีนและพลังงานอื่น เนื่องจากในสูตรอาหารที่มีกากมันสำปะหลังนั้น จะต้องเสริมด้วยโปรตีน กรดอะมิ

โน ไขมัน แร่ธาตุ และวิตามินในระดับสูงกว่าสูตรอาหารที่มีธัญพืชเป็นวัตถุดิบหลัก (Attamangkune, 2007) และ

นอกจากที่สูตรอาหารที่ใช้กากมันสำปะหลังจะต้องใช้ค่าพลังงานการอัดเม็ดที่สูงขึ้น ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อต้นทุน

การผลิตอาหารสัตว์

สรุป

การใช้กากมันสำปะหลังเป็นวัตถุดิบทดแทนในสูตรอาหารสุกรระยะอนุบาลที่ระดับ 10% และผ่าน

กระบวนการคลุกไอน้ำอัดเม็ด ทำให้ค่าพลังงานการอัดเม็ดสูงขึ้นกว่ากลุ่มควบคุม อย่างมีนัยสำคัญยิ่งทางสถิติ

(P<0.01) และเมื่อนำมาเลี้ยงสุกรระยะอนุบาลพบว่าสุกรที่ได้รับอาหารสูตรควบคุมมีปริมาณอาหารที่กินต่อวันไม่

แตกต่างกันทางสถิติ เมื่อเปรียบเทียบกับสุกรที่ได้รับอาหารสูตรกากมันสำปะหลัง 10% แต่สุกรทั้งสองกลุ่มมี

อัตราการเจริญเติบโตต่อวันและประสิทธิภาพการใช้อาหารแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) โดย

สุกรที่ได้รับอาหารสูตรกากมันสำปะหลังระดับ 10% ในรูปของอาหารอัดเม็ดมีอัตราการเจริญเติบโตต่ำกว่าสุกรที่

ได้รับอาหารสูตรควบคุม ส่งผลให้สุกรที่ได้รับอาหารสูตรกากมันสำปะหลังระดับ 10% ในรูปของอาหารอัดเม็ดมี

ประสิทธิภาพการใช้อาหารสูงกว่าสุกรที่ได้รับอาหารสูตรควบคุม

ขอบคุณ ที่มา : คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน นครปฐม